کنفدراسیون دانشجویان ایرانی
کُنفدراسیون دانشجویان ایرانی
گسترده‌ترین سازمان دانشجویی ایرانی در خارج از کشور. سازمان‌دهندۀ فعالیت‌های سیاسی و صنفی دانشجویان ایرانی خارج از کشور در دهه‌های ۱۳۴۰ـ۱۳۵۰ش. دانشجویان ایرانی از دورۀ رضاشاه تشکیلات و فعالیت‌هایی در اروپا داشتند. در دهۀ ۱۳۲۰ نیز آنان نخست جامعه یا انجمن دانشجویان ایرانی و سپس اتحادیۀ دانشجویان ایرانی را به‌ترتیب به هواداری از حزب توده ایران و جبهۀ ملی در فرانسه تشکیل دادند. در اردیبهشت ۱۳۳۸ دانشجویان ایرانی هوادار نیروی سوم در فرانسه با انتشار مجلۀ نامه پارسی به سردبیری دکتر امیر پیشداد به‌عنوان ناشر افکار دانشجویان ایرانی در اروپا، حلقه‌ای ارتباطی میان این دانشجویان ایجاد کردند. در فروردین ۱۳۳۹ در نشستی تدارکاتی در دانشگاه هایدلبرگ آلمان، کنفدراسیون محصلین ایرانی در اروپا با برگزاری کنگره و انتخاب هیئت دبیران تشکیل شد و مرامنامه و اساسنامه‌ای نیز تدوین کرد. در دی ۱۳۳۹ و ۱۳۴۰ کنگره‌های دوم و سوم در لندن و پاریس برگزار شد. در کنگرۀ اخیر، با حضور دانشجویانی از امریکا، کنفدراسیون اروپایی به کنفدراسیون جهانی تغییر نام یافت و کنگرۀ پاریس، نخستین کنگرۀ این کنفدراسیون محسوب شد. سایر کنگره‌ها در شهرهای لوزان، لندن، کلن (دوبار)، اشتوتگارت، فرانکفورت (نُه بار)، و کارلسروهه برگزار شد. کنفدراسیون جهانی در شانزدهمین و آخرین کنگرۀ خود در دی ۱۳۵۳ در فرانکفورت دچار انشعاب شد و عملاً ازمیان رفت. بیشترین نقش رهبری را در کنفدراسیون در آغاز، هواداران جامعه سوسیالیست‌ها برعهده داشتند که ادامۀ خط فکری نیروی سوم در دهه‌های ۱۳۳۰ـ۱۳۴۰ بود. سپس به‌ترتیب حزب توده و سازمان انقلابی حزب توده عمده‌ترین نقش را در ادارۀ کنفدراسیون ایفا کردند و نهایتاً جریان‌های وابسته به سازمان انقلابی حزب توده، گروه کادرها، سازمان طوفان، سازمان انقلابیون کمونیست و شاخه‌های جبهۀ ملی، به‌‌اتفاق کنفدراسیون را اداره می‌کردند. این سازمان در طول قریب پانزده سال حیات خود به برگزاری اعتصابات، تحصن‌ها، تظاهرات، افشاگری‌ها، انتشار نشریات، استفاده از رسانه‌ها و افکار عمومی غرب، ارتباط با دانشجویان و مقامات کشورهای گوناگون و مجامع بین‌المللی و اعزام برخی رهبران و فعالان خود برای تدارک مبارزۀ مسلحانه به ایران پرداخت. پس از انشعاب در کنفدراسیون، هر یک از گروه‌های مختلف منشعب از آن، بعضاً با نام کنفدراسیون، به موازات هم فعالیت خود را ادامه دادند. در آستانۀ انقلاب اسلامی، با بازگشت بسیاری از رهبران و اعضای کنفدراسیون به ایران، آخرین بقایای آن ازمیان رفت.