ابن بطوطه

ابن بَطوطه (طنجه ۷۰۳ـ ۷۷۹ق)

ابن بطوطه
زادروز	طنجه ۷۰۳ق
درگذشت	۷۷۹ق
ملیت	مراکشی
شغل و تخصص اصلی	جهانگرد
شغل و تخصص های دیگر	فقیه
لقب	شمس الدین
آثار	سفرنامه ابن بطوطه
گروه مقاله	جهانگردی

شهرت ابوعبدالله محمد به عبدالله لواتی طنجی؛ ملقب به شمس‌الدین جهانگردِ معروف عرب. اصلش از قبیلۀ بربرهای لواته بود که گروه‌هایی از آنان در شمال افریقا ازجمله مصر پراکنده بودند. وی در زادگاهش به تحصیل علوم دینی بر پایۀ فقه مالکی پرداخت. در ۷۲۵‌ق به قصد گزاردن حج راهِ سفر خود را از طنجه آغاز کرد. او پس از گذشتن از تلمسان در الجزیره به تونس رفت و در شهر صفاقس با دختر یکی از امنای آن‌جا ازدواج کرد. سپس از راه طرابلس و دیگر نواحی شمال افریقا به اسکندریه و قاهره رسید. مقصدهای بعدی او فلسطین، بیروت، طرابلس، حلب، انطاکیه، لاذقیه، بعلبک، و دمشق بود. وی مدتی در دمشق اقامت کرد و پس از آن رهسپار مکه و مدینه شد. سپس به نجف اشرف رفت و با قافله‌ای راه ایران درپیش گرفت و از شهرهای آبادان، ماهشهر، شوشتر، شیراز، اصفهان و تبریز دیدن کرد و سرانجام به بغداد بازگشت و بار دیگر به حج رفت و مدتی در مکه اقامت گزید (‌۷۲۹‌ـ‌۷۳۰‌ق). وی با گذشتن از سواحل شرقی افریقا، یمن، عدن و موگادیشو، راه ظفار، سواحل شرقی عربستان، عمان و خلیج فارس را درپیش گرفت و با حاکم جزیرۀ هرمز، سلطان قطب‌الدین تهمتن، دیدار کرد. آن‌گاه به لارستان فارس، جزیرۀ کیش و بحرین رفت و بار دیگر به مکه بازگشت (۷۳۲‌ق). سفر بعدی او به آسیای صغیر و زیارت آرامگاه مولوی در قونیه بود. خطِ سیر دومین مرحلۀ سفر ابن بطوطه به‌سمت شمال تا حدودی مبهم و آشفته است. او پس از درنوردیدن سراسر شبه‌جزیرۀ کریمه به جنوب روسیه، و سپس قسطنطنیه رفت و بعد از طریق ولگا به خوارزم، بخارا، نخشب، سمرقند، بلخ، هرات، طوس، مشهد، سرخس، تربت حیدریه، نیشابور، بسطام، غزنه و کابل سفر کرد. در ۷۳۴‌ق رهسپار هند شد و پس از اقامتی کوتاه در دهلی، راه چین را درپیش گرفت. آن‌گاه به جزایر مالدیو و جزیرۀ ملوک رفت. ابن بطوطه که در بازگشت نیز از سرزمین‌ها و شهرهای بسیاری دیدن کرد، در ۷۵۰‌ق به فاس رسید. سپس عازم اندلس شد و به غرناطه رفت. در ‌۷۵۳ق راهی افریقای مرکزی شد و پس از عبور از صحرای افریقا به تمبوکتو رسید. او سرانجام با بازگشت به فاس در ۷۵۴‌ق، به سیاحت خود پایان داد و تا آخر عمر در آن به‌سر برد. سفرنامۀ ابن بطوطه که شرح سفرهای اوست، توسط او تقریر و به دست کاتبش ابوعبدالله محمد بن جَزّی (ابن جزّی) تحریر شده است. ابن بطوطه بزرگ‌ترین جهانگرد مسلمان است که اندکی پس از مارکوپولو به سیاحت پرداخت و سفرنامۀ خود را به رشتۀ تحریر درآورد.